Wybierz swoją drogę przez Pomniki Historii
Nowy Wiśnicz – zespół architektoniczno-krajobrazowy
Nowy Wiśnicz: widzę od razu kilka historii, kilka zwisających nitek, za które miałbym ochotę pociągnąć, żeby się potoczyły szpulki z opowieściami. Pierwsza nitka: w mojej kuchni jem gołąbki z zamkowej restauracji, nitka druga: w więzieniu, trzecia: w archiwum słynnego fotografa,...
Czytaj dalejKrzeszów – opactwo cystersów
Choć ufundowane w XIII wieku, dziś krzeszowskie opactwo jest jednym z najcenniejszych w Polsce zabytków barokowej architektury i sztuki, wyjątkowym dokumentem epoki kontrreformacji. Zakon cystersów powstał we Francji, w 1098 roku. Założył go św. Robert z Molesme, zakonnik, który uzyskał...
Czytaj dalejLidzbark Warmiński – zamek biskupów warmińskich
Na początku lipca 2015 roku, podczas prac konserwatorskich na zamku w Lidzbarku Warmińskim, znaleziono zamurowany w jednej z blend narożnej wieżyczki list w butelce. Butelka była zwykła, ciemnozielona, z porcelanką zamykającą szyjkę. Pochodziła w zamkniętego w 1945 roku miejscowego browaru...
Czytaj dalejGrunwald – Pole Bitwy
Pola bitew – to specyficzne zabytki. Zwykle nie ma na nich materialnych śladów ważnych wydarzeń, a do potwierdzenia ich autentyzmu potrzebni są archeologowie. Pole bitwy pod Grunwaldem jest jednym z dwóch, obok Westerplatte, tego typu obiektem uznanym za Pomnik Historii. ...
Czytaj dalejGóra Świętej Anny – komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy
Czy można znaleźć miejsce ciekawe dla miłośników architektury i sztuki zarówno nowożytnej, jak i nowoczesnej, pasjonatów historii, obserwatorów przyrody i geologów? Tak, to Góra Świętej Anny. Malutki Wezuwiusz Zacznijmy od wyłożenia najbardziej szokującego faktu na stół: Góra św. Anny to...
Czytaj dalejKórnik – zespół zamkowo–parkowy wraz z kościołem parafialnym – nekropolią właścicieli
Zamek ulokowany w sercu kórnickiego założenia to neogotycka, romantyczna fantazja na modłę angielską, bazująca raczej na wyobrażeniach niż badaniu średniowiecznej przeszłości. Neogotyk jest tu kostiumem, swobodnie przeplatającym się także z innymi, wydawałoby się nieprzystającymi rozwiązaniami stylistycznymi. Pod owym kostiumem wyrastającym...
Czytaj dalejWarszawa – historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem
Wzdłuż historycznego Traktu Królewskiego skupiły się najcenniejsze zabytki stolicy w dużym stopniu zrekonstruowane po zniszczeniach drugiej wojny światowej. Historyczny trakt Królewski w Warszawie wraz z Wilanowem we wrześniu 1994 r. jako pierwszy w Polsce wraz z m.in. kopalnią w Wieliczce,...
Czytaj dalejGniezno – katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha
Dzieje katedry gnieźnieńskiej są niemal tak długie jak dzieje samego chrześcijaństwa na ziemiach polskich. Przyjęcie nowej religii przez Mieszka I oznaczało nie tylko zupełnie nową pozycję polityczną kształtującego się państwa, ale i przeobrażenie jego krajobrazu, w którym pojawiły się po...
Czytaj dalejWrocław – zespół historycznego centrum
Trudno byłoby wskazać miasto będące lepszą alegorią historii całej Europy Środkowej niż Wrocław. Na przestrzeni ostatniego tysiąclecia należał do Polski, Czech, Prus i Niemiec, a swoje rezydencje urządzali tu Piastowie, Luksemburgowie i Hohenzollernowie. Niestety, miasto nie zawsze przechodziło z rąk...
Czytaj dalejPułtusk – kolegiata pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
Pułtusk położony na północ od Warszawy, na wyspie między odnogami Narwi, chlubi się najdłuższym ponoć w Polsce i w Europie rynkiem. Na jego północnym krańcu znajduje się najlepiej zachowana renesansowa świątynia tzw. grupy pułtuskiej – kolegiata Zwiastowania NMP, której przywrócony...
Czytaj dalejRadom – zespół klasztorny bernardynów
Klasztor bernardynów wraz z kościołem pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Radomiu był jedną z czterech fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka dla tego odłamu franciszkanów o surowszej regule. Jako jedyny zachował się w zbliżonej do pierwotnej gotyckiej formie. Pod wpływem św. Jana...
Czytaj dalejRadruż – zespół cerkiewny
Wieś leżąca na wschód od Lubaczowa, w pobliżu granicy z Ukrainą, jest znana z najstarszej i najpiękniejszej cerkwi na Roztoczu, wzniesionej pod koniec XVI w. W 2013 r. świątynia pw. św. Paraskewy w Radrużu została wpisana na listę światowego dziedzictwa...
Czytaj dalejRacławice – teren historycznej bitwy racławickiej
Wieś położona 40 km na północny wschód od Krakowa zapisała się w historii Polski zwycięstwem wojsk Tadeusza Kościuszki nad Rosjanami w 1794 r. Znaczenie tej jednej z najbardziej znanych bitew insurekcji kościuszkowskiej nie tyle polegało na militarnym sukcesie, ile zasadzało...
Czytaj dalejPelplin – zespół pocystersko-katedralny
Wybudowany w średniowieczu w Pelplinie na Kociewiu przez cystersów ogromny kościół klasztorny zdobią wspaniałe sklepienia gwiaździste i kryształowe oraz ołtarz główny z arcydziełem gdańskiego malarza Hermana Hana – Koronacja Najświętszej Marii Panny. Świątynia, po bazylice Mariackiej w Gdańsku największy gotycki...
Czytaj dalejGościkowo-Paradyż – pocysterski zespół klasztorny
Największy i najlepiej zachowany kompleks klasztorny w województwie lubuskim, we wsi Gościkowo, leżącej na północ od Świebodzina, ma polską nazwę Paradyż ukutą od łacińskiego Paradius Matris Dei (Raj Matki Bożej). Założyli go w XIII w. cystersi, a dziś jest siedzibą...
Czytaj dalejOlesno – kościół odpustowy pw. św. Anny
W mieście położonym w północno-wschodniej części województwa opolskiego znajduje się zabytek o niespotykanym kształcie, nazywany „oleską różą zaklętą w drewnie” – drewniany kościół odpustowy pw. św. Anny, którego dwie części zostały wzniesione w różnych stylach – gotyckim i barokowym, przypomina...
Czytaj dalejKlępsk – kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Zabytkowy kościół we wsi Klępsk na północ od Zielonej Góry kryje niezwykły skarb – bogatą polichromię, jakiej nigdzie indziej się nie spotka. Ściany i strop świątyni szczelnie pokrywają malowidła z XVI wieku, obejmujące blisko 120 scen figuralnych, czerpiących z Biblii,...
Czytaj dalejLąd – zespół dawnego opactwa cysterskiego
Gotyckie krużganki klasztorne, oratorium z freskami o tematyce heraldycznej i kapitularz, którego sklepienie jest wsparte na jednym filarze są jednymi z najcenniejszych przykładów średniowiecznej architektury i sztuki w Polsce. Z epoki baroku pochodzi imponująca kopuła i unikatowa nawa o przenikających...
Czytaj dalejLegnickie Pole – pobenedyktyński zespół klasztorny
Legnickie Pole, miejsce przegranej przez wojska chrześcijańskie bitwy z Tatarami w 1241 roku, ma dwa wyjątkowe, całkiem odmienne z wyglądu, ale połączone wspólną pamięcią o poległych w tej bitwie, zwłaszcza księciu Henryku Pobożnym, zabytki sakralne. Jeden to z daleka widoczny,...
Czytaj dalejLubiń – zespół opactwa benedyktynów
Opactwo benedyktynów w Lubiniu zalicza się do najstarszych klasztorów w Polsce, obok także benedyktyńskiego opactwa w Tyńcu w Krakowie. Jego wielowiekową historię odzwierciedlają gotycka sylwetka kościoła klasztornego, barokowy wystrój jego wnętrza, jak i skarby, które zachowały się w klasztornych zasobach....
Czytaj dalejLublin – historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny
Położenie Lublina w średniowieczu w centralnej części Królestwa Polskiego zadecydowało o jego roli jako ważnego ośrodka politycznego, handlowego, religijnego i kulturalnego. Tu zwoływano sejmy i w na jednym z nich, w 1569 r. uchwalono doniosły akt – unii powołującej do...
Czytaj dalejŁęknica – Park Mużakowski – park w stylu krajobrazowym
W tym samym roku, 2004 roku, gdy Park Mużakowski, jedno z najwybitniejszych osiągnięć europejskiej architektury ogrodowej XIX wieku, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako polsko-niemiecki obiekt transgraniczny, rozporządzeniem Prezydenta RP jego wschodnią, polską część, położoną w obrębie miasta...
Czytaj dalejŁowicz – bazylika katedralna (dawna kolegiata prymasowska) pw. Wniebowzięcia NMP
Kolegiata pw. Wniebowzięcia NMP w Łowiczu, ustanowiona katedrą powołanej w 1992 r. diecezji łowickiej, to wyjątkowo majestatyczna świątynia o wspaniałym wystroju wnętrza, miejsce pochówku wielu prymasów, znana także z kultu Matki Bożej Łowickiej oraz patronki Łowicza i diecezji łowickiej –...
Czytaj dalejToruń – Stare i Nowe Miasto
Toruń otrzymał tytuł Pomnika Historii bardzo wcześnie, bo już w 1994 roku, czyli w tym samym roku, w którym ów status zabytku został ustanowiony. Ta decyzja wydaje się oczywista: to miasto, ukształtowane przez związki z Hanzą i zachodnioeuropejskie wpływy, w...
Czytaj dalejZabrze – zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego
W skład zespołu wchodzą trzy powiązane historycznie kompleksy ilustrujące rozwój górnictwa na Górnym Śląsku: kopalnia Królowa Luiza – najstarsza zachowana kopalnia węgla kamiennego w Polsce, Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna – najdłuższa budowla hydrotechniczna w europejskim górnictwie węglowym i kopalnia Guido...
Czytaj dalejŻagań – poaugustiański zespół klasztorny
Zespół klasztorny kanoników regularnych św. Augustyna o historii datującej się od XIII wieku po XVIII stulecie stanowi dominantę w krajobrazie miasta swoją gotycko-barokową bryłą, z masywną wieżą kościelną. Bogaty wystrój kościoła Wniebowzięcia NMP i obfitująca w zabytkowe księgi biblioteka dowodzą...
Czytaj dalejStoczek Klasztorny – Sanktuarium Matki Pokoju
Gdy wyjeżdżając z Lidzbarka Warmińskiego skręcamy w prawo, na drogę do Bisztynka, znikają zabudowania, a my przenosimy się do królestwa zieleni i ciszy. Jedziemy niezbyt szeroką, asfaltową drogą uwięzioną po bokach w plątaninie zarośli. Mijamy samotny przystanek autobusowy, równie osamotnione...
Czytaj dalejBochnia – kopalnia soli
Historia „starszej siostry Wieliczki” rozpoczyna się w 1248 roku, choć dzieje produkcji soli w regionie są znacznie dłuższe i sięgają jeszcze neolitu. Sól warzona, uzyskiwana przez odparowanie soli z solanki, była tutaj wytwarzana już około 3500 lat p.n.e., w połowie...
Czytaj dalejStrzelno – zespół dawnego klasztoru norbertanek
W tym niewielkim, trochę zapomnianym miasteczku na Kujawach zlokalizowany był jeden z najstarszych żeńskich zakonów w Polsce – Zakon Kanoniczek Regularnych Premonstratensów, czyli norbertanek. Od samego początku przeznaczony był dla panien z dobrych domów, które przez siedem wieków kontynuowały w...
Czytaj dalejSulejówek – Milusin, zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego
Sulejówek to miasto w województwie mazowieckim położone około 20 kilometrów od Warszawy, w zachodniej części powiatu mińskiego. Jako część aglomeracji warszawskiej jest znakomicie skomunikowany ze stolicą. Związek Sulejówka z Warszawą jest jednak nie tylko geograficzny. To tu czołowe postacie warszawskich...
Czytaj dalejMałujowice – kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła
A gdyby tak przenieść się na chwilę do czasów średniowiecza i zobaczyć siebie jako prostą chrześcijankę… dziewczynę nieumiejącą pisać ani czytać, wsłuchującą się w obcobrzmiące łacińskie słowa wypowiadane przez kapłana niczym magiczne zaklęcia. Czy miałabym szansę cokolwiek z tego zrozumieć?...
Czytaj dalejOzimek – żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew
Ludzie budują mosty od tysięcy lat. Początkowo drewniane, później kamienne, ceglane, wykonane z betonu lub żelbetu, nareszcie metalowe – żelazne, stalowe i żeliwne. Budowane w celu pokonania pewnej przeszkody, mają ułatwiać nam przeprawę z jednego punktu do drugiego. Oglądam ostatnio The...
Czytaj dalejPrzemyśl – zespół staromiejski
Józef Piłsudski wyraził kiedyś dosyć brutalną opinię o własnym kraju. Polska według przypisywanych mu słów miała być jak obwarzanek. Wszystko, co najlepsze na brzegach; w środku – pusto. Marszałek miał oczywiście na myśli Polskę w jej granicach sprzed stulecia, ale –...
Czytaj dalejGliwice – radiostacja
Wszystko się zaczęło jak w zwykłym napadzie na bank: przebrani mężczyźni, odludne miejsce, właściwie żadnej ochrony, do tego akt przemocy: na miejscu został ciepły trup niewinnej ofiary. I nie byłoby w tym nic szczególnie dziwnego, lecz nie o bank tu...
Czytaj dalejTwierdza Srebrnogórska – nowożytna warownia górska z XVIII wieku
Należałoby zacząć od opisu miejsca, w którym powstała twierdza. Srebrna Góra to miejscowość położona w głębokiej, wąskiej dolinie, oddzielającej Góry Sowie od Gór Bardzkich. Złożona struktura geologiczna rejonu bogata jest w minerały, kamienie ozdobne i rudy metali. Pierwotnie rosły tu...
Czytaj dalejKotlina Jeleniogórska – pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej
Jelenia Góra nazywana bywa czasem stolicą Karkonoszy. Jako serce powiatu karkonoskiego, a jednocześnie siedziba Karkonoskiego Parku Narodowego ma do tego pełne prawo, choć tylko dzięki włączeniu w latach 70. ubiegłego wieku w obręb granic miasta niegdyś samodzielnych miejscowości takich jak...
Czytaj dalejStaniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek
Opactwo w Staniątkach to niezwykłe miejsce. Jest na to kilka dowodów: najstarszy zachowany halowy kościół gotycki, najstarszy żeński zakon w Polsce, jedne z najcenniejszych zabytków sztuki liturgicznej. Miejsce, które trwa nieprzerwanie od ośmiuset lat dzięki determinacji mieszkających i pracujących tu...
Czytaj dalejKatowice – osiedle robotnicze Nikiszowiec
Spośród wszystkich patronackich osiedli robotniczych powstałych w początku XX wieku w granicach obecnej Polski – Nikiszowiec nie ma sobie równych. Jest te najlepiej zachowanym osiedlem górniczym w Polsce. Nikiszowiec to dziś jedna z legend Górnego Śląska. Zachwyca zachowanym w całości...
Czytaj dalejWrocław – Hala Stulecia
Spektakularna forma, nowatorska konstrukcja, burzliwe dzieje i sceneria wielu ważnych wydarzeń – Hala Stulecia we Wrocławiu to obiekt wyjątkowy. Według obowiązującej obecnie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami mianem zabytku określa się „nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części...
Czytaj dalejCiechocinek – zespół tężni i warzelni soli wraz z parkiem tężniowym i zdrojowym
Ciechocinek słynie z największych w Europie tężni. Pierwotnie służyły one jedynie celom przemysłowym w procesie pozyskiwania soli z solanki. Dziś odrywają głownie rolę inhalatoriów. Tężnie i warzelnia soli w Ciechocinku to ogromna inwestycja z czasów konstytucyjnego Królestwa Polskiego, choć ich...
Czytaj dalejDuszniki Zdrój – młyn papierniczy
Papiernia w Dusznikach-Zdroju, dawnym Reinertz, jest jednym z najcenniejszych architektonicznie zabytków przemysłowych w Europie, bowiem spośród tysięcy dawnych młynów papierniczych do dziś na całym kontynencie przetrwało zaledwie około 30. Lokowane nad brzegami rzek, stanowiły niegdyś element krajobrazu miejskiego, tak jak...
Czytaj dalejGdańsk – twierdza Wisłoujście
Wisłoujście jest unikatową i najstarszą na wybrzeżu polskim twierdzą nadmorską. Usytuowana na brzegu Wisły, otoczona bastionami i oddzielona od lądu fosą stanowi ufortyfikowaną, sztuczną wyspę. Nazwa twierdzy oddaje charakter fortyfikacji znajdującej się niegdyś u ujścia głównego ramienia Wisły do Bałtyku....
Czytaj dalejGdańsk – zabytkowa część miasta w obrębie XVII-wiecznych fortyfikacji
Zabytkowe centrum Gdańska w obrębie jego dawnych VII wiecznych zachwyca ceglanym gotykiem, północnym manieryzmem i rokokiem. Jest jedną z najbogatszych w Polsce skarbnic dzieł architektury i zbiorów sztuki. Dawny Gdańsk bez cienia przesady można nazwać jedną ze stolic artystycznych naszej...
Czytaj dalejGdynia – historyczny układ urbanistyczny śródmieścia
Zbudowana w latach międzywojennych portowa Gdynia tworzy największy obok Warszawy zespół architektury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Jest też pionierskim założeniem urbanistycznym modernizmu. Modernistyczna, nowoczesna Gdynia, wzniesiona od podstaw była dumą międzywojennej Polski i jej oknem na świat. Realizowana w „amerykańskim...
Czytaj dalejJanów Podlaski – stadnina koni
Istniejąca od ponad 200 lat Stadnina koni w Janowie Podlaskim jest niewątpliwie najsławniejszą stadniną w Polsce. Znają ją doskonale wielbiciele koni arabskich z całego świata i bodaj wszyscy Polacy – choćby nawet nie mieli nic wspólnego z końmi. Ów niekwestionowany...
Czytaj dalejJasna Góra – zespół klasztoru oo. Paulinów i Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej
Choć w obręb świata chrześcijańskiego ziemie polskie włączone zostały chrztem w 966 roku, rozwój kościelnych instytucji powstępował stopniowo. Przez cały okres średniowiecza swoje siedziby zakładały (zazwyczaj sprowadzane przez władców i książąt) kolejne zakony; jako pierwsi, w XI wieku w Polsce...
Czytaj dalejKołbacz – założenie dawnego klasztoru cystersów
We wsi Kołbacz na Pomorzu Zachodnim zachowały się pozostałości średniowiecznego klasztoru cystersów, pierwszej na Pomorzu placówki tego zgromadzenia. Z niegdyś świetnie prosperującego opactwa zachowały się kościół, dom opata, dom konwersów oraz pojedyncze budynki gospodarcze. Jako datę jego fundacji przyjmuje się rok...
Czytaj dalejWąchock – zespół opactwa cystersów
Nazwa Wąchocka – niespełna trzytysięcznego miasteczka leżącego na północny zachód od Starachowic – u wielu osób może wywoływać uśmiech. Miejscowość nazywana jest wręcz stolicą polskiego dowcipu! Tymczasem Wąchock może poszczycić się czymś więcej niż tylko niesławnym, obśmianym sołtysem (który w rzeczywistości nie...
Czytaj dalejŚwidnica – zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego św. Trójcy, Kościół Pokoju
Ewangelicko-augsburski Kościół Pokoju św. Trójcy w Świdnicy jest największą, barokową, drewnianą świątynią Europy wpisaną na światową listę dziedzictwa UNESCO. Pomnik historii obejmuje nie tylko Kościół Pokoju, ale też całą otoczoną ceglanym murem granicznym enklawę, należącą do parafii kościoła ewangelicko-augsburskiego. W obrębie...
Czytaj dalejGdańsk-Oliwa. Zespół pocystersko-katedralny
Gotycka katedra w Oliwie pw. Świętej Trójcy, NMP i św. Bernarda jest najdłuższym średniowiecznym kościołem w Polsce. Zasłynęła jednak nie z powodu długości lecz wyjątkowego dźwięku barokowych organów. Obok wznosi się pałac opatów cysterskich otoczony wspaniałym parkiem. Katedra powstała dla...
Czytaj dalejGrudziądz – zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły
Zwarta, monumentalna ściana 26 spichlerzy kształtuje od strony Wisły jedną z najwspanialszych panoram miejskich w Polsce. Obszar Pomnika Historii w Grudziądzu jest szczególny i obok zespołu spichlerzy oraz Bramy Wodnej wraz z najbliższym otoczeniem obejmuje skarpę wiślaną z fragmentem rzeki,...
Czytaj dalejKanał Elbląski
Kanał Elbląski należy do wybitnych dzieł sztuki inżynierskiej połowy XIX w. Najbardziej spektakularnymi rozwiązaniami są pochylnie unikatowe dziś w skali całego świata. Kanał łączy drogi wodne pojezierza Iławskiego i Ostródzkiego z Zalewem Wiślanym. W tracie jego budowy wykorzystano jeziora leżące na różnej wysokości...
Czytaj dalejKatowice – Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny
Katowice w latach międzwojennych należały do najszybciej rozwijających się miast w Polsce. Nowoczesne, monumentalne budynki tworzyły całą nową dzielnicę, a w końcu lat 20. XX w. miasto uważano za najbardziej „zamerykanizowane” w II Rzeczpospolitej. Splendor państwa polskiego miały wyrażać monumentalne...
Czytaj dalejKazimierz nad Wisłą
Kazimierz nad Wisłą zachwyca położeniem nad brzegiem Wisły w miejscu jej przełomu, pomiędzy wzgórzami porytymi lessowymi wąwozami. Jest pełnym zabytków miasteczkiem, które w dużym stopniu zachowało dawny krajobraz kulturowy. Najcenniejsze budowle miasta: wieża, ruiny zamku i fara na wzgórzu, otoczony kamienicami...
Czytaj dalejKielce – Pałac Biskupów Krakowskich i Bazylika Katedralna
W samym sercu Kielc, na Wzgórzu Zamkowym stoją dwie najważniejsze budowle w mieście. W XII wieku pojawiła się świątynia, obecnie podniesiona do rangi bazyliki mniejszej, a w XVII wieku Pałac Biskupów Krakowskich – dziś mieszczący oddział Muzeum Narodowego. Samo wzgórze jest...
Czytaj dalejOrawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela
Tej pasterki nie transmituje żadna telewizja. Nie ma tu scenicznych fleszy,ckliwych aranżacji kolęd, blichtru, całej tej góralszczyzny dla wielkich miast. Przeciwnie – cichy i ciemny kościół wygląda na zamknięty. Dawno temu, przytomnie, ślusarz tak zawiesił ciężkie drzwi, żeby zamykały się pod własnym ciężarem. Sypnęło śniegiem – po śladach opon widać, że drogą przejechało ledwie...
Czytaj dalejOstrów Lednicki
Ostrów Lednicki położony pomiędzy Gnieznem a Poznaniem to największa z pięciu wysp jeziora lednickiego. Tu przed 1000 lat znajdował się jeden z najważniejszych grodów, który za czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego stał się centrum rodzącego się państwa. Czy to...
Czytaj dalejGdańsk – Stocznia Gdańska, miejsce narodzin „Solidarności”
Wiele zabytków otaczanych jest ochroną ze względu zarówno na ich fizyczną, cenną artystycznie postać, jak z powodu wydarzeń z nimi związanych. Nie ma jednak wielu historycznych budowli o tak silnej i jednoznacznej wymowie symbolicznej, jak Stocznia Gdańska. Nie będzie przesadą...
Czytaj dalejŚwięta Lipka – sanktuarium maryjne / bazylika pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
W północnej nawie kościoła pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Świętej Lipce odnaleźć można owalną plakietę z monochromatyczną sceną. Przedstawia ona więźnia ze skutymi nogami i rękami, który zapatrzony jest w – ukazującą mu się na obłoku – Matkę Bożą z Dzieciątkiem....
Czytaj dalejŚwięty Krzyż – pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze
Nie ma w regionie świętokrzyskim drugiego tak nieoczywistego, fascynującego i pełnego sprzeczności miejsca jak Łysa Góra, zwana też Łyścem bądź Górą Świętego Krzyża. Sacrum od zawsze przenikało się tu z profanum. Wierzenia pogańskie dały początek fantastycznym, ożywiającym wyobraźnię legendom, a...
Czytaj dalejWarszawa – zespół zabytkowy cmentarzy wyznaniowych na Powązkach
Oglądane z lotu ptaka tworzą zwarty masyw zieleni. Kryje się pod nimi zespół sześciu zabytkowych cmentarzy. Wszystkie znalazły się w granicach Pomnika historii. Sąsiadują ze sobą cmentarz katolicki, żydowski, dwa cmentarze ewangelickie i dwa tatarskie. Cztery pierwsze powstały u schyłku...
Czytaj dalejWłocławek – katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Włocławek kojarzy się przede wszystkim z produkowanymi tu od XIX wieku wyrobami fajansowymi, a także uznawanym przez wielu za bezkonkurencyjny ketchupem. Mało kto wie, że to tu znajduje się jedna z z najważniejszych pod względem historycznym i religijnym budowli regionu...
Czytaj dalejOpatów – kolegiata pw. św. Marcina z Tours
Kiedyś bogaty i prężnie działający ośrodek kupiecki, „Oppidum Magnum Oppathow”, ozdoba i duma Rzeczpospolitej. Dziś spokojne miasteczko, w którym przegląda się bogactwo dziejów i wierzeń. Pierwotnie osadę nazywano Żmigrodem. Legenda wiąże tę nazwę ze Żmijem, bóstwem obecnym w mitologii słowiańskiej. Pierwsza wzmianka...
Czytaj dalejRytwiany – pokamedulski zespół klasztorny Pustelnia Złotego Lasu
Dzisiejsze Rytwiany to niewielka, otoczona lasami, leżąca we wschodniej części województwa świętokrzyskiego, pięć kilometrów od Staszowa wieś. Górują nad nią ruiny gotyckiego zamku. To w ich wnętrzu spoczął pokamedulski zespół klasztorny Pustelnia Złotego Lasu. Rycerska wizytówka Nazwa miejscowości wywodzi się...
Czytaj dalejPuławy – zespół pałacowo-parkowy
Pierwsze polskie muzeum powstało na początku XIX wieku w Puławach. Nic więc dziwnego, że puławski zespół pałacowo-parkowy został wpisany na listę pomników historii. Ale to nie jedyny powód, że 31 maja 2021 roku obiekt ten został wymieniony w prezydenckim rozporządzeniu....
Czytaj dalejŚwidnica – Katedra pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika
Górująca w panoramie miasta, gotycka budowla o wspaniałym barokowym wystroju wnętrz ma najwyższą wieżę na Śląsku. Świątynia zarówno skalą, jakością architektury, jak i rangą artystyczną wyposażenia zaświadcza o dawnym znaczeniu i zamożności Świdnicy – niegdyś stolicy księstwa świdnicko-jaworskiego, miasta o silnych...
Czytaj dalejRydzyna – założenie rezydencjonalno-urbanistyczne
Czterdzieści dwa i pół tysiąca metrów kwadratowych to metraż naprawdę imponujący. Nic dziwnego, że zamek w Rydzynie uchodzi za największy w Wielkopolsce, ale to bynajmniej nie jedyny atut najświetniejszego zabytku powiatu leszczyńskiego. Jego historia pisana jest pełnymi polotu fundacjami magnatów i...
Czytaj dalejPszczyna – zespół zamkowo-parkowy
Będąc na trzecim roku studiów pojechałyśmy w ramach zajęć na wycieczkę do Pszczyny. Lubiłam wyjazdy, a na historii sztuki było ich całkiem sporo. Nie pamiętam dokładnie, jak nazywał się ten przedmiot, ale miał w nazwie „antyki”. Prowadząca była antykwariuszką, a...
Czytaj dalejStary Sącz – zespół staromiejski wraz z klasztorem sióstr Klarysek
Wszelkie chrześcijańskie ruchy monastyczne wywodzą się od starożytnych anachoretów, pustelników, którzy porzuciwszy ośrodki cywilizacji, udawali się na egipskie pustynie, by tam w spokoju oddawać się modlitwom i pobożnym rozmyślaniom. Dominujący nad raczej płaską, pozbawioną wysokich budynków sylwetą Starego Sącza klasztor klarysek...
Czytaj dalejNysa – zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy
Kiedy rok po odkryciu przez Kolumba Ameryki, Hartmann Schedel wydawał w Norymberdze swoją słynną „Liber Chronicarum”, wśród drzeworytniczych ilustracji księgi nie zabrakło też widoku Nysy. Nad miastem opasanym murami najeżonymi basztami i bramami o spiczastych dachach, nad równymi szpalerami mieszczańskich...
Czytaj dalejKrasiczyn – zespół zamkowo-parkowy
W dolinie rzeki San, w województwie podkarpackim, w otoczeniu malowniczego parku wznosi się malownicza twierdza, o niespotykanej elewacji, czterech majestatycznych basztach oraz wnętrzach, w których można spędzić niejedną noc. Obecną formę architektoniczną zamek w Krasiczynie zawdzięcza Marcinowi Krasickiemu, który w...
Czytaj dalejStrzegom – kościół pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła
Leżące na Przedgórzu Sudeckim niewielkie miasto Strzegom od średniowiecza jest ważnym ośrodkiem kamieniarskim, w jego okolicach wydobywa się bowiem jasnoszary granit strzegomski, powszechnie wykorzystywany do tworzenia chodników, nagrobków, ale i dzieł architektury. Nic dziwnego, że to właśnie z tego kamienia...
Czytaj dalejSulejów – zespół opactwa cystersów
Większość korporacji istniejących w historii świata mogłoby pozazdrościć zakonowi cystersów tempa ekspansji i skuteczności. Na początku XII wieku grupa buntowniczo nastawionych mnichów, zniechęconych przepychem i blichtrem panujących w klasztorach zapatrzonych w przepotężne opactwo Cluny w Burgundii, postanowiła oddzielić się od...
Czytaj dalejTrzebnica – zespół dawnego opactwa Cysterek
Chcąc wskazać najsłynniejszą kobietę średniowiecznego Śląska, bezapelacyjnie należałoby wymienić księżną Jadwigę z rodu Andechs-Meran, znaną powszechnie jako św. Jadwiga Śląska. Jako dwunastolatka wydana została za mąż za Henryka, czwartego z kolei syna księcia śląskiego Bolesława Wysokiego, który po śmierci ojca...
Czytaj dalejTyniec – zespół opactwa Benedyktynów
Opactwo tynieckie to miejsce o szczególnej randze duchowej i materialnej, jest ono bowiem najstarszym w Polsce klasztorem funkcjonującym do dzisiaj. W jego niemal tysiącletniej historii były takie wydarzenia jak heroiczna obrona konfederatów barskich czy krótkotrwały epizod w roli katedry. Odnowione...
Czytaj dalejKrzemionki – kopalnie krzemienia z okresu neolitu
Jadąc ok. 8 kilometrów na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego, w naturalnej scenerii niemal pierwotnego krajobrazu, natkniemy się na jeden z najciekawszych nie tylko w Polsce, ale i na świecie, zabytków archeologicznych – zespół neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego. Swoją nazwę wziął od...
Czytaj dalejMalbork – zespół zamku krzyżackiego
W roku 2016 w Malborku udało się cofnąć czas. Od tego czasu każdego, kto w pogodny dzień zbliża się od wschodu do rozległego kompleksu dawnego serca zakonu krzyżackiego, ponownie wita oślepiający odblask słońca w szklistej powierzchni jednego z najbardziej niezwykłych...
Czytaj dalejOblęgorek – pałacyk Henryka Sienkiewicza wraz z zabytkowym parkiem i aleją lipową
Ukochany pisarz Polaków, który jak nikt krzepił ich serca w momentach dla narodu trudnych, wybitny noblista, do dziś cytowany, ekranizowany, figurujący na listach lektur obowiązkowych – Henryk Sienkiewicz jest w Polsce upamiętniany na wiele sposobów: samych tylko ulic jego imienia...
Czytaj dalejStargard – zespół kościoła pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta
Wizyta w historycznym centrum Stargardu dla nieprzygotowanego turysty może się okazać doświadczeniem cokolwiek szokującym. Kameralne osiedle niewysokich bloków otoczone jest pasem zieleni, w którym tu i ówdzie wznoszą się odcinki murów, wzniesionych z granitowych otoczaków, przerywane potężnymi wieżami. Bodaj jeszcze...
Czytaj dalejTarnowskie Góry – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga”
Woda była przekleństwem tarnogórskich gwarków, ale dziś to jej, a nie wydobywanym tu kruszcom, kopalnia zawdzięcza sławę. Pionierski system gospodarowania wód kopalnianych był jednym z powodów, dla których pogórnicze zabytki Tarnowskich Gór w 2017 roku wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa...
Czytaj dalejUjazd – ruiny zamku Krzyżtopór
W wiosce Ujazd, kilka kilometrów od niewielkiego miasteczka Iwaniska w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim, tuż przy drodze do Klimontowa dumnie rozsiadł się wyjątkowy zabytek klasy międzynarodowej – zamek Krzyżtopór. Mimo, że burze historii nie obeszły się z nim łaskawie i...
Czytaj dalejPoznań – historyczny zespół miasta
„Tu Polska się zaczęła” lubią przypominać poznaniacy, i mają na to twarde dowody. To obok katedry na Ostrowie Tumskim archeolodzy odkryli dwie dekady temu relikty dawnego palatium Mieszka I i kaplicy jego żony Dobrawy. Sama katedra także pamięta czasy sprzed...
Czytaj dalejWarszawa – gmach dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
Surowa, masywna bryła, w której tak samo łatwo dostrzec archetypiczne elementy najbardziej klasycznej architektury, jak i ukłony ku XX-wiecznej nowoczesności, zachowała także dużą część swego specjalnie do tych wnętrz stworzonego wyposażenia. Odzyskanie w 1918 roku wywalczonej i wynegocjowanej drogami dyplomatycznymi...
Czytaj dalejKamień Pomorski – zespół katedralny
Takie miasta uwielbiam. Najpierw rzuca się w oczy szeroko rozlana na mapie błękitna plama Zalewu Kamieńskiego, z którego wrasta cypel pokratkowany uliczkami wytyczonymi jeszcze w średniowieczu, i zgodnie ze zwyczajem wieków średnich – okolony pierwotnie murami oraz fosą, po której...
Czytaj dalejGdańsk – pole bitwy na Westerplatte
Bohaterska obrona Westerplatte we wrześniu 1939 r. uznawana jest za pierwszą bitwę II drugiej wojny światowej. Początkowo piaszczysta wyspa, jako półwysep Westerplatte uformowało się w latach 1845-47. Przed 1914 roku istniała tu m.in. przystań dla statków, molo i dom zdrojowy....
Czytaj dalejKwidzyn – zespół katedralno-zamkowy
Wybieram się do sklepu filatelistycznego, który znajduje się po drugiej stronie ulicy, trzysta pięćdziesiąt metrów od mojego mieszkania. Wychodzę z kamienicy prosto na plan zdjęciowy historycznego serialu. Akcja dzieje się podczas II wojny światowej. Pełna scenografia i kostiumy. Aktorki w...
Czytaj dalejPaczków – zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji
Odkrywanie zabytków kojarzy mi się z rozpakowywaniem prezentów. Bywa że pod połyskliwym papierkiem w efektowne desenie nie kryje się nic szczególnie ciekawego, ale są na szczęście także sytuacje, kiedy niepozornie opakowany podarek stanowi nadspodziewanie cenny skarb. I tak właśnie jest...
Czytaj dalejSzalowa – kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła
Kościół w Szalowej w Małopolsce jest jednym z najcenniejszych w skali europejskiej przykładów imitacji w budulcu drewnianym monumentalnej murowanej świątyni barokowej. W jego wnętrzu uderza wyjątkowo bogaty, jednolity stylowo wystrój, na który składają się polichromie, obrazy, rzeźby, kolumnowe ołtarze główny...
Czytaj dalejTykocin – historyczny zespół miasta
Ukształtowany od średniowiecza przez renesans, a zwłaszcza w epoce baroku układ miasta, z zachowaną zabytkową zabudową mieszkalną i licznymi budowlami sakralnymi tworzy niepowtarzalny klimat dziś niewielkiego ośrodka, który w I Rzeczypospolitej wielkością i znaczeniem przerastał Białystok. W jego tkance znalazły...
Czytaj dalejFrombork – zespół katedralny
Katedra we Fromborku należy do najwspanialszych w Polsce świątyń w stylu północnego, ceglanego gotyku. Do dziejów świata przeszła dzięki Mikołajowi Kopernikowi, który przez ponad 30 lat tu mieszkał, pracował i umarł. Katedra za odpusty Zespół katedralny we Fromborku zachwyca malowniczym...
Czytaj dalejTum – zespół archikolegiaty pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny i św. Aleksego
Pośród pól na bezkresnej równinie, w cieniu średniowiecznych murów, rodził się parlamentaryzm i kwitł romanizm, ze wszystkich stron ciągnęły barwne orszaki XII-wiecznych książąt, na horyzoncie przemykały tatarskie hordy, a tajemniczy warsztat wykuwał jeden z najsłynniejszych portali w Polsce. Archikolegiata w...
Czytaj dalejKraków – zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta
Niech ta opowieść rozpocznie się od widoczku, którego można się spodziewać: skoro ma być to opowieść o Nowej Hucie, nie może zabraknąć tego obrazka. Na pierwszym planie świeżo zżęte pole, chłop idzie za pługiem ciągniętym przez dwa konie. Ten chłop...
Czytaj dalejWarszawa – Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya
Centralna Stacja Filtrów jest sercem lindleyowskiego systemu wodociągów i kanalizacji. Stanowi też najlepiej zachowany w stolicy i wciąż pracujący, zabytkowy obiekt przemysłowy Warszawy. O włos, a lindleyowski system wodociągów i kanalizacji powstałby w Petersburgu, nie w Warszawie. W 1875 r.,...
Czytaj dalejWiślica – zespół kolegiaty pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wraz z reliktami kościoła pw. św. Mikołaja oraz grodzisko
Wiślica to miejscowość położona w historycznej Ziemi Sandomierskiej, nad meandrująca malowniczo rzeką Nidą, otoczona przez, niegdyś znacznie liczniejsze, stawy, rozlewiska i starorzecza. Dziś liczy niespełna 500 mieszkańców i należy do najmniejszych miast w Polsce; ponadto do roku 2018 pod względem...
Czytaj dalejSandomierz – historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy
Widok Wzgórza Staromiejskiego w Sandomierzu od strony tamtejszego zamku należy do najpiękniejszych, ale też nieco zaskakujących panoram miejskich w Polsce. Południowo-wschodni, łagodnie wznoszący się stok porośnięty jest równymi rzędami winorośli. Na szczycie wzniesienia, spomiędzy drzew wychyla się natomiast wymurowana z...
Czytaj dalejGostyń – Głogówko – zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri
Na Świętej Górze w wielkopolskim Gostyniu kult Matki Bożej kwitł od średniowiecza. Na początku XVI wieku w związku z szerzącą się czcią dla Jej tutejszego cudownego wizerunku zbudowano drewnianą świątynię. Istniejący do dziś imponujący barokowy kościół, wzorowany na weneckiej bazylice Santa...
Czytaj dalejŻyrardów – XIX-wieczna Osada Fabryczna
Najlepiej zachowana w Europie osada przemysłowa z przełomu XIX i XX wieku nazwę zawdzięcza pierwszemu dyrektorowi Philippe’owi de Girardowi, francuskiemu wynalazcy, a budowę mieszkań dla robotników i większości zaplecza socjalnego – Karolowi Dittrichowi. Głównym budynkiem kompleksu była największa swego czasu...
Czytaj dalejDobrzyca – zespół pałacowo-parkowy
Dobrzyca to pierwsza w XXI wieku miejscowość na terenie Wielkopolski, która odzyskała swoje prawa miejskie utracone w 1934 roku, ale miasto ma jeszcze ważniejszy powód do dumy. Znajdujący się na jego terenie zespół pałacowo-parkowy został uznany w 2018 roku za...
Czytaj dalejChełmno – stare miasto
Chełmno w obrębie zachowanych murów miejskich należy do miast w Polsce o najlepiej zachowanych zabytkach z czasów średniowiecza. To właśnie jeden najważniejszych powodów uznania go za Pomnik Historii rozporządzeniem prezydenta RP z dnia 18 kwietnia 2005 roku. Chełmno to miasto-wzorzec....
Czytaj dalejBohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary
Dwa niepozorne, drewniane meczety posadowione hen daleko przy białoruskiej granicy są obowiązkowym i jakże pożądanym punktem w planach wszelkich wypraw na Podlasie. Każdy Polak czytał bowiem trylogię Henryka Sienkiewicza, a już na pewno śledził filmowe perypetie Azji Tuhajbejewicza. Każdy słyszał...
Czytaj dalejRogalin – zespół pałacowo-parkowy z obszarem dawnego majątku ziemskiego
Pałac w Rogalinie niewątpliwie stanowi jedną z czołowych atrakcji turystycznych okolic Poznania. Ta majestatyczna rezydencja, powstała pod koniec XVIII wieku, stanowi znakomity przykład monumentalizmu, łączącego nurt klasycyzmu z rokokowymi prądami. Pałac arystokratycznego rodu Raczyńskich, znajduje się ok. 20 km od...
Czytaj dalejKanał Augustowski – droga wodna
Kanał Augustowski wybudowany w latach 30. XIX stulecia miał być remedium na problemy gospodarcze Królestwa Polskiego. Było ono częścią Cesarstwa Rosyjskiego, lecz jeszcze wtedy cieszyło się względną autonomią, a co za tym idzie miało pewne aspiracje ekonomiczne. Zbudowany bardzo szybko,...
Czytaj dalejBrzeg – Zamek Piastów Śląskich z renesansową bramą i kaplicą zamkową pw. św. Jadwigi – nekropolią Piastów
Zamek Piastów Śląskich w Brzegu jest najwspanialszą renesansową rezydencją książęcą na Śląsku. Budowla z wewnętrznym dziedzińcem na wzór włoski ukształtowana została pod wrażeniem Zamku Królewskiego na Wawelu. Spośród rezydencji książęcych na Śląsku zamek w Brzegu zajmuje szczególną pozycję. Był siedzibą...
Czytaj dalejSupraśl – klasztor Męski Zwiastowania Najświętszej Marii Panny
Ten jeden z najcenniejszych zabytków województwa podlaskiego trwa niewzruszenie w krajobrazie miasta od pięciuset lat, stanowiąc do dzisiaj ważny ośrodek życia duchowego społeczności prawosławnej regionu. Klasztor (dalej zwany monasterem) przyciąga rokrocznie tysiące turystów, równolegle jest miejscem kultu i siedzibą lokalnej...
Czytaj dalejNieborów i Arkadia – zespół pałacowo-ogrodowy i ogród sentymentalno-romantyczny
Zielona Puszcza Bolimowska, mazowiecka wieś pamiętająca czasy średniowiecza, barokowy pałac, a wokół francuski ogród i sentymentalny park pełen wijących się alei. Oczami wyobraźni można tam dostrzec eleganckie panie w balowych sukniach i śmietankę towarzyską bawiącą pod altaną w otoczeniu egzotycznych...
Czytaj dalejBiskupin – rezerwat archeologiczny
Kadr z bramą wjazdową na teren osady to obraz, z którym kojarzymy Biskupin. Znajdziemy go w wyszukiwarce internetowej, podręcznikach szkolnych, a niektórzy zapewne w domowych archiwach pośród fotografii ze szkolnych wycieczek i rodzinnych wypraw. Popularność tego miejsca, określanego przez niektórych...
Czytaj dalejBiałystok – zespół kościoła pod wezwaniem Chrystusa Króla i św. Rocha
Kościół Chrystusa Króla i św. Rocha to jedna z najbardziej charakterystycznych budowli Białegostoku. Świątynia choć metrykalnie młoda jest niewątpliwie jednym z najważniejszych symboli miasta. Biel nietuzinkowej bryły i jej strzelista, ażurowa wieża wyrastająca u zbiegu głównych ulic miasta to widok...
Czytaj dalejKoszuty – zespół dworsko-parkowy
Zacznijmy gawędą: to właśnie w tym dworku bohaterka polskiej powieści dla młodzieży świętowała swoje wesele. Młoda, wrażliwa, wzorująca swoją weselną suknię na staropolskim kontusiku. Mowa nie o Zosi, lecz o Natalii Borejko, siostrze Pulpecji, Idy Sierpniowej i Gabrysi z „Kwiatu...
Czytaj dalejKozłówka – zespół pałacowo-parkowy
Podczas, gdy domy współczesnych elit słyną raczej z surowego designu oraz ogrodów o formach naturalistycznych, to w przeszłości podobny minimalizm oznaczał jedynie biedę. Regułę tę z całą pewnością stosował Konstanty Zamoyski, realizując kolejną siedzibę arystokratycznego rodu w zacisznej Kozłówce. Ponad...
Czytaj dalej