Dziedzictwo na co dzień

Zabierz mapę na wakacje!

24 lipca 2023

Yuji tu 禹跡圖 “Mapa ziem, na których cesarz-mędrzec Yu pozostawił swoje ślady” i inne wyjątkowe mapy ze zbiorów Biblioteki Kongresu Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie.

Fot. Library of Congress, Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2021667235/

Dzieło zapoczątkowane przez Piri Reisa (Ahmed Muhiddin Piri Ibn Hadżi Mehmed) w 1525 r., admirała floty, geografa i kartografa, poświęcone sułtanowi Süleymanowi I (Wspaniałemu). Obecny rękopis, sporządzony głównie pod koniec XVII wieku, oparty jest na późniejszej, rozszerzonej wersji i zawiera około 240 znakomicie wykonanych map i plansz. Obejmują one mapę świata z zarysem obu Ameryk, mapy linii brzegowych z zatokami, przylądkami i półwyspami, wyspy, góry oraz miasta basenu Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Library of Congress Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2021667381

“Idealna Perła Cudów i Cenna Perła Niezwykłych Rzeczy”, Istambuł, 1661 – 1662 r. Fragment rękopisu “Kharīdat al-ʻAjā’ib wa Farīdat al-Gharā’ib” stanowiącego odpis z czasów osmańskich oryginalnego arabskiego dzieła przypisywanego Siraj al-Din Abu Hafsowi ʻUmarowi Ibn al-Wardiemu (zm. 1457 r.), ogrodnikowi i geografowi, którego rodzina pochodziła z Maʻarat al-Nuʻman, w dzisiejszej Syrii. Spis treści dzieli dzieło na 14 rozdziałów, zaczynając od opisu Ziemi, któremu towarzyszy nieco uproszczona wersja kultowej okrągłej mapy świata przypisywana Ibn al-Wardiemu. Inne rozdziały obejmują zatoki i morza, wyspy, cuda świata, słynne rzeki, studnie i źródła, wysokie góry, minerały, owoce i inne tematy. Mapa świata pokazuje Ziemię jako kulę otoczoną bahr al-zulumat (Morzem Ciemności) i legendarnym pasmem górskim qaf. W centrum znajduje się muzułmańskie święte miasto Mekka. Fot. Library of Congress Geography and Map Division

Library of Congress, Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2021668460/

Ta cenna mapa Starego Świata z około 1505 r. została sporządzona we Włoszech, które stworzyły w Genui i Wenecji dwie ważne szkoły XVI-wiecznych geografów. Składa się z jednego kawałka owczej skóry z częścią owczej szyi. Mapa została przeniesiona do Bawarskiej Biblioteki Państwowej z klasztoru cystersów w Aldersbach. Otwory w pergaminie odsłaniają miejsca mocowania mapy do masztu lub biurka. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Fot. Library of Congress, Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2021668264/

Yuji tu 禹跡圖 ( “Mapa ziem, na których cesarz-mędrzec Yu pozostawił swoje ślady”). Chińska mapa (1100 – 1279 r.) wygrawerowana w kamieniu w siódmym roku ery Fouchang państwa Qi (1136). Stela przetrwała w Lesie Stel w Xi’an. Na mapie naniesiono ponad 500 nazw miejscowości, z prawie 80 nazwami rzek. Przebieg rzek Żółtej i Jangcy jest bardzo zbliżony do tego, jak wyglądają one na współczesnych mapach. Kontur wybrzeża morskiego jest również dość dokładny. Wśród zachowanych map wygrawerowanych w kamieniu, ta mapa jest najstarszą i najwcześniejszą, która ma oznaczenia siatki wskazujące skalę. Jest doskonałym przykładem poziomu tworzenia map w czasach dynastii Song i zajmuje ważne miejsce w historii chińskiej kartografii. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Library of Congress Geography and Map Division https://lccn.loc.gov/2016586439

Kartograf Johann Schöner (1477-1547). Mapa Ziemi z 1517 r. Fot. Library of Congress Geography and Map Division

FOTO: Library of Congress, Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2021668456/.

Atlas Battista Agnese (1514-1564), włoskiego kartografa urodzonego w Genui, z 1544 r. W latach 1536 – 1564 pracował w Wenecji i był jedną z najważniejszych postaci renesansowej kartografii. Zasłynął jako twórca około 100 atlasów (zachowało się ponad 70 z jego podpisem lub przypisanych do jego szkoły). Jego atlasy, uważane za dzieła sztuki ze względu na ich wysoką jakość i piękno, to głównie atlasy żeglarskie, przeznaczone dla wysokich rangą urzędników lub bogatych kupców. Prezentowana karta pochodzi z atlasu z 1544 r. i stanowi fragment dzieła złożonego z 15 całostronicowych tablic, ze szczegółowymi mapami i figurami geograficznymi. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Library of Congress Geography and Map Division Washington http://hdl.loc.gov/loc.gmd/g5672m.ct002457

Mapa Matea Prunesa z 1553 r. z widoczną “Isola de Maydi” w górnej części – ostatnią mityczną wyspą północnoatlantycką. Mapa z odzwierciedleniem Morza Śródziemnego, Morza Czarnego oraz wybrzeży Europy Zachodniej i północno-zachodniej Afryki. Fot. Library of Congress Geography and Map Division Washington

Fot. Library of Congress, Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2021668432/

Jest to najstarsza mapa świata przechowywana w Bibliotece Amerykańskiego Towarzystwa Geograficznego, datowana na lata 1452-1453, uważana za najwspanialszy przykład średniowiecznej mappamundi półkuli zachodniej. Jej autorem jest Giovanni Leardo, XV-wieczny wenecki geograf i kosmograf. Z czasów późnego średniowiecza zachowały się trzy jego mapy świata (znajdują się we Włoszech, w Biblioteca Comunale w Weronie i Museo Civico w Vicenzy). Mapa przedstawia części świata znane Europejczykom w późnym średniowieczu – Europę, Azję i Afrykę i, jak na wielu średniowiecznych mapach ściennych, pokazuje Jerozolimę w centrum i na wschód ku górze. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Library of Congress, Geography and Map Division https://www.loc.gov/item/2011594831/

Mapa płaskiej i stacjonarnej Ziemi “profesora” Orlanda Fergusona (1893 r.) z Dakoty Południowej, miała dowodzić, że Ziemia nie jest kulista. Ferguson tezę swą oparł m.in. na fragmentach Apokalipsy św. Jana (AP 7,1): “Potem ujrzałem czterech aniołów stojących na czterech narożnikach Ziemi, powstrzymujących cztery wiatry Ziemi, aby wiatr nie wiał po ziemi, ani po morzu, ani na żadne drzewo”. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Library of Congress, Geography and Map Divisionhttps://www.loc.gov/item/93684246/

“Cheonhado” 天下圖 ( “Mapa wszystkiego pod niebem”), 1800 r. (?). Jedna mapa pokazuje imperium Ming w Chinach, a druga mapa – świat. Fot. Library of Congress, Geography and Map Division

Popularne

“Miasto Idealne” / Nowa Huta

Wiktor Pental/ Henryk Makarewicz

Fotografie Henryka Makarewicza [1917-1984] i Wiktora Pentala [1920-2013] to wielopłaszczyznowy zapis pierwszych lat Nowej Huty [1949- 1970], miasta pomyślanego i realizowanego jako całościowy koncept architektoniczny i społeczny.

Mniej znane oblicze przedwojennego Górnego Śląska

Katarzyna Mirczak

Zespół Krajowy Urząd Dokumentacji Fotograficznej – Górny Śląsk Landesbildstelle Oberschlesien powstał na obszarze Rejencji Górnośląskiej w 1908 r. jako Auskunftsstelle für Oberschlesischer Volskunterhaltung. Gromadzone w nim materiały fotograficzne miały za zadanie kształtować postawę patriotyczną.