Musi być budowlą wieżową, zawierać formy charakterystyczne dla architektury Krakowa. Czyli wieże kościołów, formy przypominające Sukiennice, Wieżę Ratuszową, Zamek Królewski na Wawelu, wzory z kamienic. Dość wspomnieć, że w przeszłości ich autorzy sięgali m.in. po detale z budowli tworzonych przez Teodora Talowskiego, zwanego “polskim Gaudim”. Czyli być takim “Krakowem w pigułce”. A to dopiero początek przepisu na idealną szopkę krakowską, która jest fenomenem na skalę światową, różniący się znacznie od typowych stajenek betlejemskich.
To wszystko sprawiało, że szopka krakowska stała się jednym z rozpoznawalnych elementów polskiej kultury, a nawet towarem eksportowym. Była m.in. jednym z elementów ekspozycji w pawilonie polskim na słynnej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku. Tej, na której polscy artyści zdobyli kilkadziesiąt medali.
Tu postacie Świętej Rodziny zestawione zostają z tradycyjnymi bohaterami krakowskich szopek: Lajkonik, Smok Wawelski, hejnalista, krakowiacy.
Ale z czasem pojawiają się nowe postacie i motywy, np. bohaterowie legend krakowskich, współcześni papieże, sportowcy, bracia kurkowi, ale także np. Anna Szałapak, piosenkarka związana z Piwnicą Pod Baranami, która była wielką fanką szopek. Zasiadała nawet w jury konkursu, który pod Wawelem odbywa się od 1937 roku. Obecnie jego organizatorem jest Muzeum Krakowa.
Wśród scenek, które możemy zobaczyć na przestrzeni lat w wystawianych obiektach, jest m.in. protesty z antyrządowymi hasłami czy też – wpisany już w krakowską tradycję – marsz jamników. Jednak jedną z najbardziej aktualnych szopek była w ostatnich latach ta, która ma być manifestem antysmogowym.
Tradycja szopki krakowskiej sięga jasełek, które organizowano w czasie Bożego Narodzenia, głównie w kościołach. Najstarsze z figurek jasełkowych, które znajdują się obecnie w Krakowie, pochodzą z XIV wieku. Są przechowywane w kościele św. Andrzeja.
Do końca XIX wieku wyrobem szopek zajmowali się przede wszystkim murarze z przedmieść Krakowa. W okresie świątecznym chodzili ze swoimi szopkami po mieszczańskich domach.
Natomiast najstarsza istniejąca szopka krakowska znajduje się w zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Jest to szopka wykonana przez Michała Ezenekiera z ok. 1900 roku.
Często nazywana „szopką-matką”. To z niej właśnie pochodzi charakterystyczna kopuła, często naśladowana przez współczesnych szopkarzy.
Co ważne, szopkarstwo krakowskie trafiło na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
Została ona powołana na mocy Konwencji w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, ratyfikowanej przez Polskę w 2011 roku. Ma wskazywać zwyczaje, rytuały i obyczaje z różnych regionów świata, które warto otaczać opieką i zwracać na nie szczególną uwagę.
Wspomniana lista zawiera wpisy z całego świata, w tym m.in. jogę z Indii, rumbę z Kuby, obchody Las Fallas z Hiszpanii, rytuał inicjacyjny plemion Mandinka (Gambia i Senegal), system rozwiązywania sporów (tradycyjne sądownictwo Gada) ludu Oromo z Etiopii, dziedzictwo przekazu ustnego Gelede (Benin, Nigeria i Togo), muzykę fado z Portugalii, brazylijską capoeirę, teatr z Pekinu oraz – wpis międzynarodowy 18 krajów – sokolnictwo. Jest też – wpisany ostatnio – polski “taniec chodzony”, czyli polonez.
Na pewno znajdziecie coś dla siebie!
W Kraków wchodziłem wielokrotnie. Pierwszy raz nieświadomie, jako dziecko, zapamiętałem huk i dzwonienie tramwajów, które mnie przerażały, tak bardzo były obce. Potem były jakieś wycieczki, studia, pierwsze wynajęte mieszkanie, i to, co wydawało się niedosięgłe i dalekie, w pewnym sensie...
O tym, czemu większość polskich produktów to „imigranci”, czy rozumiemy kuchnię staropolską i jak odzyskiwać dawne smaki, mówi szef kuchni Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie Maciej Nowicki. Jesteś kucharzem. Co zatem robisz w muzeum? Gotuję. Edukuję. Poszukuję zapomnianych...
Zamek Pieskowa Skała położony w odległości 30 km na północny zachód od Krakowa, w samym środku Ojcowskiego Parku Narodowego, od wieków stoi nad malowniczą Doliną Prądnika. Wpisany w jurajski krajobraz ze słynną Maczugą Herkulesa jest dziś jedyną dobrze zachowaną warownią...
