Świdermajery – jak każdy sukces – mają kilku ojców. Dokładnie wyliczając – trzech. I każdy wniósł inny, charakterystyczny dla tej architektury gen. Byli to: Elwiro Michał Andriolli, Bernhard Liebold i Konstanty Ildefons Gałczyński.
Gdy narodziła się Kolej Nadwiślańska, mieszkańcy Warszawy odkryli urokliwe tereny w pobliżu Warszawy. Zbiegło się to w czasie z modą na uzdrowiska i nowymi metodami leczenia chorób płuc. A do tego suche powietrze, sosnowe lasy, rzeka Świder – to przepis na sukces.
A tym, który go dostrzegł jako pierwszy, był rysownik i ilustrator Elwir Michał Andriolli. Artysta kupił w 1880 roku posiadłość liczącą 202 hektary, która otrzymała nazwę Brzegi. Zaprojektował budynki z drewna – nie tylko dla siebie, lecz także dla letników.
Domy powstały m.in. na bazie pawilonów wykorzystywanych podczas warszawskiej wystawy rolniczo-przemysłowej, zakupionych po jej zakończeniu.
Andriolli przebudował je według swojego pomysłu, dodając m.in. werandy i przedsionki. A wszystko w lekkiej, ażurowej formie.
Z czasem w ślady artysty poszli następni. Letniskowe osady powstały m.in. w Aninie, Miedzeszynie, Michalinie i Otwocku.
Ta architektura jest pochodną dwóch zjawisk. Z jednej strony to odbicie mody na architekturę szwajcarską, która zapanowała w Europie po wystawie światowej w Wiedniu w 1873 roku. Z drugiej to czas poszukiwania stylów narodowych i relacji z lokalnością.
Gdy region opanowała „świder-gorączka”, w cenie zaczęli być rzemieślnicy pracujący z drewnem. A cieślom i stolarzom z pomocą przychodził „Wzornik detalu snycerskiego” Bernharda Liebolda z 1880 roku. Autor zamieścił w nim wiele szczegółowych rysunków dekoracji. To zrodziło m.in. profilowane deski na elewacjach, rzeźbione szczyty, ażurowe balustrady, finezyjne okiennice, werandy. Miejscowi rzemieślnicy jednak dość swobodnie interpretowali wzorce, stąd wyjątkowość tego zjawiska, które w Europie nie ma właściwie odpowiednika.
„Są to cacka, jakich Warszawa jeszcze nie widziała w tej ilości i rozmaitości. Każdy z nich bawi oko piękną formą, sztukaterią, rzeźbieniami, tapicerskimi ozdobami albo żywą barwą” – napisał Bolesław Prus. I miał rację.
Samą nazwę budynki zawdzięczają poecie Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu, który zresztą mieszkał w Aninie. W wiersz „Wycieczka do Świdra” opisał malowniczą przyrodę okolic.
Nazwę architektonicznego zjawiska zestawił z dwóch słów: stylu „biedermeier” i rzeki Świder.
Najpierw nieco prześmiewcze określenie z czasem przyjęło się i stało się oficjalnym określeniem stylu domów letniskowych, budowanych na linii otwockiej.
Artykuł pochodzi z kwartalnika „Spotkania z Zabytkami” nr 2/2024
Na pewno znajdziecie coś dla siebie!
Książką „Szajna, Szajnisko. Portret zakulisowy” udało się Agnieszce Berlińskiej nie tylko wejść za kulisy polskiego teatru sprzed kilku dekad, ale i przywrócić współczesności nieco przykurzoną już postać jej głośnego niegdyś twórcy, jakim był Józef Szajna. Bezkompromisowy twórca i kruchy człowiek, szarmancki despota i śmiały wizjoner...
Jacek Leociak napisał książkę o warszawskim Muranowie. O jego przeszłości od czasów wzniesienia na tym terenie pałacu Murano należącego do Józefa Szymona Bellottiego, nadwornego architekta Jana III Sobieskiego (stąd nazwa dzielnicy), funkcjonowania tam folwarków i młynów po powstanie dzielnicy miasta, skupiającej przede wszystkim społeczność żydowską miasta...
Według mitu stworzonego przez firmę Mattel i powielanego przez film „Barbie”, dziewczynki od zawsze bawiły się wyłącznie lalkami będącymi wyobrażeniem niemowląt i małych dzieci. Czy rzeczywiście? W hicie kinowym „Barbie” głos narratorki (w tej roli Helen Mirren) informował nas, że dziewczynki od zawsze bawiły się wyłącznie takimi właśnie lalkami. Rzekomo w ten właśnie sposób patriarchalne społeczeństwo od dziecka edukowało dziewczynki do roli żony i matki. Rzecz w tym, że choć brzmi to bardzo prawdopodobnie, teza ta ma się nijak do historii lalek.
