Kościół w Szalowej w Małopolsce jest jednym z najcenniejszych w skali europejskiej przykładów imitacji w budulcu drewnianym monumentalnej murowanej świątyni barokowej.
W jego wnętrzu uderza wyjątkowo bogaty, jednolity stylowo wystrój, na który składają się polichromie, obrazy, rzeźby, kolumnowe ołtarze główny i boczne, konfesjonały.
Wieś położona kilkanaście kilometrów na zachód od Gorlic, u podnóża Maślanej Góry (753 m n.p.m.), nad potokiem Szalówka, istniała już w XIII wieku. Po raz pierwszy była wzmiankowana w dokumentach w 1346 roku, a parafia w Szalowej – 30 lat później. Z kolei obecność kościoła potwierdzona jest dopiero w XVI wieku – z wyposażenia tej świątyni zachował się obraz św. Jana Kantego z 1640 roku, który jest umieszczony w obecnym kościele pw. św. Michała Archanioła w jednym z ołtarzy bocznych.
Kościół ten został wybudowany w latach 1739–1756 staraniem właściciela wsi Krzysztofa Jordana i proboszcza Wojciecha Stefanowskiego. Wzniesiono go z drewna jodłowego na kamiennej podmurówce jako trójnawową budowlę bazylikową, bardzo nietypową jak na architekturę drewnianą, ale charakterystyczną dla sakralnego budownictwa murowanego – barokowych kościołów Krakowa.
Wejście do każdej z naw prowadzi przez osobną kruchtę. Nad nawami bocznymi wzniesiono niewysokie wieże o cebulastych hełmach. W szczycie fasady umieszczona jest rzeźba św. Michała Archanioła walczącego z szatanem w postaci smoka.
W kolorystyce wnętrza dominują biel i złoto z dodatkiem koloru zielonego. Wystrój kościoła pochodzi głównie z drugiej połowy XVIII wieku, część wielobarwnych iluzjonistycznych polichromii na stropie i ścianach powstała w 1808 roku. Na stropie są to alegoryczne przedstawienia m.in. Golgoty i Adoracji Najświętszego Sakramentu, na ścianach przeważają dekoracje ornamentalne.
Bardzo ciekawie zjawiskiem iluzji posłużono się w wystroju ściany górującej nad przejściem z nawy do prezbiterium – namalowany tam żołnierz na koniu trzyma w ręku długą włócznię, skierowaną tak, by sprawiała wrażenie, że przebija bok Chrystusa – ale nie namalowanego, lecz wyrzeźbionego na centralnie usytuowanym na belce tęczowej (w tym przypadku łuku) krucyfiksie.
O barokowo-rokokowe wyposażenie kościoła postarał się proboszcz Stefanowski, wypełniło ono świątynię do 1782 roku, a jego twórcami byli krakowscy i czescy artyści. Oprócz wspomnianych polichromii są tu liczne obrazy (m.in. ze stacjami Drogi Krzyżowej) oraz rzeźby apostołów.
W bogato rzeźbionym ołtarzu głównym widnieją obrazy Św. Trójcy i św. Michała Archanioła. Spośród sześciu kolumnowych ołtarzy bocznych szczególnie warto zwrócić uwagę na ołtarz św. Jana Kantego – z relikwiami uczonego z Krakowa. Nawet konfesjonały w kościele w Szalowej mają obfitą dekorację snycerską.
Pod belką tęczową zawieszony jest veraicon, oprawiony w ośmiokątną ramę ze srebrnej blachy. Jak skrupulatnie policzono – w świątyni siedem razy został przedstawiony diabeł (zawsze jako pokonany) i są aż 153 wizerunki aniołów. Kościół jest otoczony murowanym ogrodzeniem.
W jego obrębie po północnej stronie stoi murowana barokowa kaplica Miłosierdzia Bożego z 1739 roku, obecnie służąca jako dom przedpogrzebowy, a od południa – arkadowa dzwonnica z XIX wieku.
Tekst pochodzi z książki „Pomniki Historii”, wydanej przez wydawnictwo AA, Kraków 2022.
Na pewno znajdziecie coś dla siebie!
Od czasów wczesnego średniowiecza religia chrześcijańska niepodważalnie wyznaczała zasady współżycia społecznego, oficjalnej polityki państwowej, prawa, kultury i sztuki w Europie. Aż pewnego dnia, na przełomie października i listopada 1517 roku, mnich-filozof Marcin Luter, oburzony skalą skorumpowania i upadku moralnego kleru, postanowił przybić na drzwiach kościoła Wszystkich Świętych w Wittenberdze aż 95 swoich pomysłów, jak tę sytuację uzdrowić. A może wysłał je listem, dokładnie 31 października tegoż roku, arcybiskupowi Moguncji, Albertowi z Brandenburgii?
Przyjęcia, polowania, pikniki i uroczyste kolacje odbywały się w pałacach w Ostromecku regularnie. Pamięć o nich przechowują sala balowa, przestronne jadalnie z widokiem na park oraz stara kuchnia mieszcząca się w przyziemiu. Popękana posadzka w kolorze bieli i błękitu świadczy...
Grupa szykownie ubranych mężczyzn patrzy w zdumieniu na jednego z nich – unoszącego się wysoko ponad resztą, zawieszonego w powietrzu pod sufitem eleganckiego salonu. Lewitujący mężczyzna to urodzony w Szkocji spirytysta i medium, Daniel Dunglas Home. Widok ten przedstawia pokaz niezwykłych zdolności Home’a. Pokaz odbył się w sierpniu 1852 roku w South Manchester w stanie Connecticut, a można go obejrzeć na litografii opublikowanej ćwierć wieku później w książce „Tajemnice nauki” francuskiego badacza Louisa Figuiera.
