Wisłoujście jest unikatową i najstarszą na wybrzeżu polskim twierdzą nadmorską. Usytuowana na brzegu Wisły, otoczona bastionami i oddzielona od lądu fosą stanowi ufortyfikowaną, sztuczną wyspę. Nazwa twierdzy oddaje charakter fortyfikacji znajdującej się niegdyś u ujścia głównego ramienia Wisły do Bałtyku. Przez stulecia jej zadaniem była funkcja militarna, kontrola ruchu statków i rola latarni morskiej. Dziś jest odsunięta od brzegu morza, gdyż już w XVII wieku u ujścia rzeki zaczęła formować się wyspa, potem zaś półwysep Westerplatte.
W latach międzywojennych to właśnie Westerplatte stało się esklawą II Rzeczpospolitej Polskiej na Terenie Wolnego Miasta Gdańska i tu znajdowała się polska Wojskowa Składnica Tranzytowa. Jej obrona we wrześniu 1939 roku przeszła do panteonu polskiej pamięci i stanowi symboliczny początek wybuchu II wojny światowej. Obecnie na Westerplatte znajduje się założenie pomnikowe. Z kolei w twierdzy Wisłoujście znajduje się oddział Muzeum Gdańska.
Obszar Pomnika Historii „Gdańsk – Twierdza Wisłoujście” obejmuje latarnię morską, wieniec z działobitnią i otaczającymi go domkami, Fort Carré, budynek koszar, Szaniec Wschodni z fosą, a także rawelin Szańca Wschodniego.
Twierdza Wisłoujście kształtowała się przez kilka stuleci, a jej kolejnymi elementami składowymi były murowana, okrągła, ceglana wieża-latarnia wzniesiona w 1482 r., otaczające ją okrągłe założenie obronne z 1526 r. zwane wieńcem, oraz dwa założenia bastionowe: Fort Carré z połowy lat 80. XVI w. i XVII-wieczny Szaniec Wschodni.
Pierwsze wzmianki o drewnianej zapewne strażnicy pochodzą z lat 1379-82, czyli jeszcze z czasów krzyżackich. Wieża wzniesiona w 1482 roku, już po inkorporacji Prus do Polski, nie przekraczała 20 metrów wysokości.
Miała strzelnice przystosowane do broni palnej i zwieńczenie umożliwiające rozpalanie ognisk. Jest dziś najstarszą latarnią morską na polskim wybrzeżu. Wieżę odbudowano dodając jej renesansowy hełm kilka lat po uszkodzeniach zadanych w 1577 roku przez oblegające Gdańsk wojska polskie króla Stefana Batorego. W 1709 roku zwieńczył ja nowy niezwykle efektowny hełm barokowy, ten zaś wymieniony został przez kolejne zwieńczenie w roku 1889.
Dziś wieża zwieńczona jest tarasem widokowym z blankami.
Funkcje latarni morskiej pełniła do 1758 roku.
Z kolei wieniec składał się z trzech kondygnacji. W najniższej mieścił się chodnik z magazynem prochu żywności, na kondygnacji środkowej kazamaty ze stanowiskami dla baterii kilkunastu dział, wreszcie na górnej kondygnacji osłonięty murem chodnik pozwalający na prowadzenie ognia z dział. Zapewne w początku XVII wieku wieniec otoczyło piętnaście niskich kamieniczek zwieńczonych trójkątnymi szczytami i mieszczących koszary.
W latach 80. XVI w. wokół wieńca podjęto budowę czterobastionowego Fortu Carré. Stanowi on przykład fortyfikacji nowowłoskiej. Bastiony połączone są chodnikami (fosbrejami). Mają kazamaty z działobitniami. Przed jednym z bastionów, zwanych Furtą Wodną znajdowało się niegdyś miejsce do cumowania niewielkich statków. Ściany czołowe bastionów, i kurtyny miedzy nimi wymurowano z cegły, naroża wzmocniono kamiennymi ciosami. W kazamatach do dziś zachowały się daty budowy 1586 i 1587. Wjazd do fortu wiedzie przez most i bramę w kurtynie. Jej tunelowy przejazd (poterna) biegnie skośnie w stosunku do osi wjazdu aby chronić wnętrze fortu przed ostrzałem. Na masywnym, kamiennym portalu ujmującym od zewnętrz bramę wjazdową widnieje data 1602. Projektantem Fortu Carré był Antoni van Obbergen, który wcześniej fortyfikował Kronborg w Danii.
Rozwój techniki wojennej w pełnym konfliktów początku XVII wieku był tak błyskawiczny, że już w drugiej dekadzie stulecia stosunkowo niedawno rozbudowane fortyfikacje Wisłoujścia były już przestarzałe. Spowodowało to przystąpienie do modernizacji i rozbudowy twierdzy już w 1624 r. Ciągłe zagrożenie szwedzkie sprawiało, że prace wydawały się wówczas pilne. Nowe obwarowania zaczęto wznosić wokół fortu carré, a prowadzenie budowy powierzono najprawdopodobniej Holendrowi Piotrowi Jansenowi z Weert.
W kazamatach do dziś zachowały się daty budowy 1586 i 1587.
Szaniec wschodni osłaniający Fort Carre od lądu powstał zgodnie z zasadami opracowanymi przez Włocha Hieronima Ferrero. Składał się z nadal czytelnych pięciu bastionów ziemnych poprzedzonych fosą. Po drugiej stronie Wisły powstał analogiczny szaniec zachodni, dziś już nieistniejący. Podczas walk w 1945 r. Twierdza Wisłoujście doznała znacznych zniszczeń. Obecnie wciąż prowadzone są tu prace renowacyjne.
Ciekawostki: W odbudowanym Domu Komendanta, gdzie urządzona jest dziś wystawa ilustrująca życie codzienne załogi twierdzy przyjmowano m.in. króla Zygmunta III Wazę. W dobie Potopu szwedzkiego Twierdza Wisłoujście była bezskutecznie oblegana przez wojska Karola X Gustawa. W 1807 r. Twierdza Wisłoujście oblegana była przez wojska Napoleona Bonaparte.
Na pewno znajdziecie coś dla siebie!
Zbudowana w latach międzywojennych portowa Gdynia tworzy największy obok Warszawy zespół architektury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Jest też pionierskim założeniem urbanistycznym modernizmu. Modernistyczna, nowoczesna Gdynia, wzniesiona od podstaw była dumą międzywojennej Polski i jej oknem na świat. Realizowana w „amerykańskim...
Bohaterska obrona Westerplatte we wrześniu 1939 r. uznawana jest za pierwszą bitwę II drugiej wojny światowej. Początkowo piaszczysta wyspa, jako półwysep Westerplatte uformowało się w latach 1845-47. Przed 1914 roku istniała tu m.in. przystań dla statków, molo i dom zdrojowy....
Gotycka katedra w Oliwie pw. Świętej Trójcy, NMP i św. Bernarda jest najdłuższym średniowiecznym kościołem w Polsce. Zasłynęła jednak nie z powodu długości lecz wyjątkowego dźwięku barokowych organów. Obok wznosi się pałac opatów cysterskich otoczony wspaniałym parkiem. Katedra powstała dla...
