Legnickie Pole, miejsce przegranej przez wojska chrześcijańskie bitwy z Tatarami w 1241 roku, ma dwa wyjątkowe, całkiem odmienne z wyglądu, ale połączone wspólną pamięcią o poległych w tej bitwie, zwłaszcza księciu Henryku Pobożnym, zabytki sakralne. Jeden to z daleka widoczny, monumentalny barokowy kościół z XVIII wieku, a drugi to gotycki kościółek, zamieniony w XX wieku w Muzeum Bitwy Legnickiej.
Piękny barokowy kościół w Legnickim Polu jest miejscem kultu św. Jadwigi Śląskiej – miejsce to nierozerwalnie wiąże się z postacią świątobliwej księżnej i jej syna, Henryka Pobożnego, od czasu bitwy z Tatarami u wrót Legnicy stoczonej 9 kwietnia 1241 roku.
Wojska chrześcijańskie zastąpiły tu drogę hordom mongolskim szybko przemieszczającym się z Rusi na zachód. Tatarzy najpierw spustoszyli Małopolskę, m.in. mordując ludność Sandomierza. Na czele wojsk polskich stanął książę śląski, krakowski i wielkopolski Henryk II Pobożny, a wspierało go rycerstwo z Moraw, joannici i templariusze. Polacy liczyli na to, ze długa droga, jaka pokonali do tej pory Tatarzy, osłabiła ich siły. Okazało się to złudne.
Naprzeciw siebie stanęły dość zbliżone liczebnie wojska, po ok. 8 tys. wojowników. O klęsce chrześcijan przesadziła nagła ucieczka hufca opolskiego dowodzonego przez księcia Mieszka II Otyłego. Wedle Kroniki Jana Długosza Henryk Pobożny miał wówczas zawołać: „Gorze nam się stało!”. Chwile potem dowódca polskich wojsk został raniony i pochwycony przez Tatarów. Pohańcy próbowali go zmusić, by ukląkł przed zwłokami ich wodza, który zginał pod Sandomierzem.
Książe nie dał się złamać i wtedy obcięto mu głowę. Na Legnickim Polu po bitwie odarte z odzienia i pozbawione głowy ciało odnalazła jego matka św. Jadwiga Śląska lub żona Anna. Rozpoznały je po tym, że książę miał u lewej stopy sześć palców. Bezgłowe zwłoki pochowano uroczyście w kościele Franciszkanów we Wrocławiu, ufundowanym wcześniej przez władcę. Pomimo klęski wojsk chrześcijańskich i śmierci księcia bitwa powstrzymała dalszy pochód Mongołów na zachód Europy.
W miejscu, gdzie odnalezione zostało ciało Henryka Pobożnego, jego matka ufundowała kaplice, przy której pochowano poległych rycerzy. Na przełomie XIII i XIV wieku zastąpił ja gotycki kościółek pw. Św. Trójcy i NMP.
Opiekę nad nim sprawowali benedyktyni, sprowadzeni z czeskich Opatowic przez wdowę po Henryku, Annę. W XVI w. zakonnicy utracili kościół i klasztor na rzecz protestantów. Othmar Zinke, opat benedyktynów z Brevnowa, wykupił je na początku XVIII wieku. Staraniem mnichów wzniesiono wówczas nowa, wspaniała świątynię jako pomnik chwały obrońców wiary katolickiej. Miało to symboliczny wydźwięk w czasie, gdy tereny te pozostawały pod wpływem nurtów reformacyjnych.
Bogaty program ideowy wspaniałych dekoracji kościoła wskazuje, ze dla zwycięstwa duchowego potrzebna jest ziemska ofiara i cierpienie symbolizowane przez krzyż. Zresztą świątynia ma znamienne wezwania: Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Jadwigi, patronki Dolnego Śląska.
To wybudowane w latach 1719–1733 arcydzieło barokowej architektury zostało wzniesione na planie krzyżujących się elips.
Fasadę obrzeżają dwie wieże, a symetrycznie po bokach ciągną się zabudowania dawnego klasztoru i prałatury. Na szczycie fasady góruje pozłacana gloria adorowana przez anioły. Kościół powstał według projektu wybitnego czeskiego budowniczego, Kiliana Ignaca Dientzenhofera.
W wystroju świątyni warto zwrócić uwagę zwłaszcza na freski przedstawiające śmierć Henryka oraz dzieje zakonu benedyktynów. Część z nich, polichromie na sklepieniu ukazujące wydarzenia związane z Krzyżem Świętym, namalował Kosma Damian, jeden z pochodzących z Bawarii braci Asamów, czołowych twórców sakralnego malarstwa ściennego tamtego czasu.
W ołtarzu głównym widnieje obraz Franciszka de Backera ukazujący odnalezienie ciała Henryka Pobożnego na pobojowisku.
W czasie II wojny światowej Niemcy urządzili tu obóz jeniecki dla o cerów. Dawny klasztor zajmuje obecnie Dom Pomocy Społecznej.
Nad tabernakulum od 9 kwietnia 1994 r. umieszczone są relikwie św. Jadwigi. Świątynia w 2014 roku została podniesiona do godności bazyliki mniejszej.
Po kasacie tutejszego konwentu benedyktynów w 1810 roku, w zabudowaniach klasztornych umieszczono szkołę kadetów, dla której dodatkowe gmachy dobudowano wedle projektu berlińskiego architekta Karla Friedricha Schinkla. W czasie II wojny światowej Niemcy urządzili tu obóz jeniecki dla o cerów. Dawny klasztor zajmuje obecnie Dom Pomocy Społecznej.
W 1961 r. odbudowano zdewastowany kościółek Św. Trójcy i NMP i ulokowano w nim Muzeum Bitwy
Legnickiej. Można tu podziwiać m.in. reprodukcje średniowiecznych malowideł ilustrujących bitwę, jej kronikarskie opisy oraz bron, jaka posługiwali się chrześcijanie i Mongołowie.
Tekst pochodzi z książki „Pomniki Historii”, wydanej przez wydawnictwo AA, Kraków 2022.
Ciekawostka: Książkę historyczną, osadzoną w czasach zmagań Henryka II Pobożnego z najazdem Mongołów, napisała Zofia Kossak. Jej tytuł brzmi „Lednickie Pole”.
Na pewno znajdziecie coś dla siebie!
Opactwo tynieckie to miejsce o szczególnej randze duchowej i materialnej, jest ono bowiem najstarszym w Polsce klasztorem funkcjonującym do dzisiaj. W jego niemal tysiącletniej historii były takie wydarzenia jak heroiczna obrona konfederatów barskich czy krótkotrwały epizod w roli katedry. Odnowione...
Opactwo w Staniątkach to niezwykłe miejsce. Jest na to kilka dowodów: najstarszy zachowany halowy kościół gotycki, najstarszy żeński zakon w Polsce, jedne z najcenniejszych zabytków sztuki liturgicznej. Miejsce, które trwa nieprzerwanie od ośmiuset lat dzięki determinacji mieszkających i pracujących tu...
Opactwo benedyktynów w Lubiniu zalicza się do najstarszych klasztorów w Polsce, obok także benedyktyńskiego opactwa w Tyńcu w Krakowie. Jego wielowiekową historię odzwierciedlają gotycka sylwetka kościoła klasztornego, barokowy wystrój jego wnętrza, jak i skarby, które zachowały się w klasztornych zasobach....
